شکستگی طناب

شکستگی طناب

یک رویداد

تقریبا درساعت 1:15 بعد از ظهر روز شنبه (ماه می  سال 2006) در سالن سنگنوردی در ایالت کالیفورنیای آمریکا، یک سنگنورد مشغول  صعود بر روی دیواره مصنوعی بود. این مسیر در حدود 35 فیت(10 متر یا کمی بیشتر) بود. زمانی که به گیره بالا رسید و آن را لمس کرد، به طرف پایین سقوط کوتاهی کرد.

سنگنورد ، مردی جوان با  بلندی قامت 180 سانتی متر، اندامی لاغر و وزنی در حدود 70 کیلو گرم بود.او توانسته بود با موفقیت مسیر را به اتمام برساند وخود را در بالا ترین نقطه دیواره نگاه دارد. طناب از کارابین اسلینگ بلندی که آخرین میانی محسوب می شد و می بایست بیشترین شوک ناشی از سقوطش را بگیرد، به طور صحیح عبورکرده واز صندلی او در حدود 5/3  تا 4 فیت (120 سانتی متر ) فاصله داشت. حمایت چی او کاملاً مواظب سنگنورد بود و چندین سنگنورد دیگر نیز برای تماشای نتیجه این آزمایش جمع شده بودند .

مطابق شرایط تست، سنگنورد دستان خود را رها و به طرف پایین سقوط کرد. قبل ازاینکه طناب کاملاً محکم شود سنگنورد در حدود 2 تا 2.5 متر سقوط  کرده بود وحمایت چی تازه شروع به جمع کردن طناب نمود. به طور کامل مشخص نبود که حمایت چی چقدر طناب اضافه  آزاد کرده بود، اما ضربه شدیدی به طناب آمد وصعود کننده واژگون شده و به زمین برخورد کرد.

سقوطی در حدود 10 فیت(یا شاید هم بیشتر از 12 فیت ) همراه با فشار زیاد به صعود کننده و طناب اعمال شده بود که باعث پارگی طناب شد. سقوط(برآورد تقریبی) درحدود 12 فیت (3/5 متر)روی 35 فیت (10.668 متر) از طناب مابین صعود کننده و حمایت چی پدید آمد که باعث آسیب دیدگی طناب شد(فاکتور سقوط).

من درحد زیادی به طورغیررسمی آزمایش گسیختگی طناب را انجام داده بودم. مطابق گفته مالک طناب وحمایت چی فرد سقوط کننده، در حدود 3 سال ازعمرطناب می گذشت. او می گفت تا به حال 20 سقوط شدید بر روی طناب اعمال شده است.

شکل ظاهری طناب خوب وروکش آن نیز بدون فرسایش وساییدگی بود اما با لمس آن نقطه از طناب به طور واضح  متوجه تغییر شکل وگسیختگی هسته در زیردستانم شدم که نه لکه ونه هیچ نشانه و علامتی  که نشان دهنده آن باشد نبود.

به طور خلاصه اطلاعات رسیده توسط مالک طناب واین تغییر شکل با هم جور درمی آمد. این حقیقت برای همه سنگنوردان وکسانی که شاهد این ماجرا بودند روشن شد که در بیشتر سالن های سنگنوردی فرسایش وساییدگی کم  روکش طناب ها دلیل بر سلامت کامل طناب نمی باشد ومی تواند خطر آفرین باشد. البته آن چیزی که واضح است، من در موقعیتی نبودم که از تاریخچه دقیق طناب، آن طور که گزارش داده شده بود اطلاع حاصل کنم.

گفته های  خود سنگنورد :

من یک سقوط داشتم اما ازهمان اول پوسته پوسته بودن طناب برایم  قابل لمس بود وهمۀ گفته ها صحیح بود به غیرازاینکه طناب توسط زبانه کارابین بریده نشد بلکه این خود طناب بود که براثر شوک ناشی از سقوط پاره شد و من به کف سالن پرت شدم، البته کمی جراحت دارم اما حالم خوب است. طناب متعلق به شریکم بود واو طناب را گوشه ای پرت نکرده یا حیوان خانگی هم نداشت که روی اون خراب کاری کند. ازاین گذشته او سنگنورد بسیار با تجربه و یک دوست خوب بود ومن به او اطمینان داشتم .

به نظر می رسید طناب نیزازهمۀ طناب های موجود درسالن بهتر باشه وهیچ آسیب دیدگی تا قبل از پارگی مشاهده نشده بود. من معتقد هستم که دوباره باید طناب به شرکت سازنده برگردد تا آزمایش های بیشتری روی آن صورت بگیرد.

مسئله ای برایم مطرح شده، زمانی که  این طناب زیبا رو تهیه می کنند و حمایت چی آن را توی دو دستش می گیرد و در واقع  آن را با دستانش لمس و تست می کند و چیزی هم حس نمی کند، من هم با خوشحالی طناب را  با یک گره هشت به خودم متصل میکنم . تا اینجا همه چیز خوب است، اما ناگهان طناب از 1.5  متری من پاره می شود و بر روی زمین می افتم !!!

راستی در مورد کارابین هم بگویم که: به طور صحیح در محل خودش قرار گرفته و من هم یک سقوط عمدی داشتم. طناب در طرفین کارابین عبورکرده ،پس کارابین هم علت گسیختگی طناب نبود. درنهایت باید بگویم طناب خیلی زیبا ازوسط پاره شد و من به شدت علاقمند به دانستن نتایج تست هستم .

اطلاعات به دست آمده ازحمـایتچی :

– حمایتچی آقای (Dan Sobieski) بود.

– اولین حمایت ایشان در آن روز بود.

– موقع سقوط، سنگنورد تعادل خودشو از دست داد و به زمین  برخورد کرد.

– وسیله حمایتی ابزار ATC بوده است.

– حمایتچی، حمایت دینامیک کمی انجام داد یا در واقع مانند همۀ سنگنوردان پرش بلندی برای کمک به کاهش شوک وارده  نکرد.

– همه اسلینگ ها تازه خریداری شده بودند .

– موقع سقوط سنگنورد، طناب او مقداری آزاد بوده است.

تاریخچه طناب :

– درسال 2002 خریداری شده است.

– اگر بخواهیم منصفانه بگوییم، در طول سال اول هرهفته استفاده شده است.

– از سال بعد به صورت دوره ای استفاده می شده است .

– همیشه در داخل کیسه طناب نگهداری می شد.

– هر از مدتی با آب گرم در وان حمام (نه با صابون ،سفید کننده یاهر نوع شوینده قوی دیگری) شستشومی شد ودرهوای محیط  و در زیر سایه نیز خشک می شد.

برداشت اولیه :

زمانی که من از این واقعه خبردار شدم ، اولین عکس العملم بررسی چگونگی پارگی طناب بود، زیرا به نظرم می آمد طناب نباید پاره شود. من مدت ها بر روی طناب در آب وهوا های مختلف تست های بسیار زیادی انجام دادم. با توجه به تجارب خودم طناب فرسوده و با آن بد رفتاری شده بود.

من یاد گرفتم که فرآورده های نایلونی به مرور زمان فرسوده می شوند (آب وهوا و استفاده از طناب). حدس میزنم که طناب به علت های : لبۀ کارابین ،لبه ای تیز، جذب شوک یا… پاره شده باشد. اما نمیدانم که کارخانه سازنده علت آن را طرز نگهداری غلط ، قرار دادن در معرض مستقیم مواد شیمیای یا … بیان کند و یا در نهایت هم شخص را محکوم کند ومسئله را خاتمه بدهد.

اولین دفعه این رویداد رو از سایت  superturbo.com  و rockclimbing.com  خواندم و به محض مشاهده عکس های طناب متقاعد شدم که طناب پاره شده است. هسته طناب کاملاً متفاوت بوده و بعد از آن تست شکسته شده بود.

بیشتر نخ های به هم پیچیده شده کاملاً سالم بودند و فقط قسمتی از هسته از هم گسیخته شده بود و واقعـاً رعب برانگیز بود. حمایتچی این  مطالب را در تاریخ 25  ماه می  برای من ارسال کرد.

اطلاعات :

– سایز طناب  10.5 میلیمتر توسط شرکت Black Diamond درحدود سال 2001 ساخته شده است.

طناب  متعلق به شرکت Black Diamond  و توسط کارخانه PMI واز الیاف نایلونی انعطاف پذیرآن شرکت ها تهیه می شد.

– کارابین فولادی ومتعلق به شرکت Kong بوده است.

– صفحه رول هم از شرکت Petzl

– سنگنورد از آخرین میانی در حدود 4 فیت(120 سانتی متر ) و زمانی که پرش کرد 10فیت(3متر) فاصله داشته است.

تجزیه و تحلیل :

کارابین :فولادی و زبانه کارابین (keylock) است. هیچ گونه سائیدگی ولبه تیزی در کارابین وجود ندارد که باعث آسیب به طناب شود.

– درآن لحظه حدود 35 فیت(10.668 متر) مابین آنها بوده است و زمانی که طناب پاره می شود سنگنورد درحدود 6 متر سقوط میکند وبه سختی آسیب می بیند.

طناب :

– پارگی طناب در فاصله 8 فیت (2.438 متر) مانده به گره سنگنورد وگره استفاده شده 8 تعقیب بوده است .

– بیشترقسمت های به هم بـافته شده طناب در نقطه گسیخته شده سالم بوده و فقط مقداری ازطناب فرسوده و دچار آسیب دیدگی بوده که از همان نقطه گسیخته شده است.

مقایسه نسبی تست طناب :

معلومات قبلی : طناب های دینامیک درحمایت ها میتوانند متحمل 1 تا 4 کیلو نیوتن در متر شوند.

آزمایشگاه طناب :

طبق تستی که با استفاده از دستگاه صورت گرفت، چند بخش از طناب آقای (Sobieski) در ماکزیمم قدرت تحمل خود دچار گسیختگی شده است وبیشترین بار وارده را خاصیت دینامیکی طناب جذب کرده است.

تست دربرج شبیه ساز سقوط و با باقـیمانده طناب آقای (Sobieski) و مقایسه آن با طناب جدید 10.5 دینامیک صورت گرفت. این تست شامل سقوط با فاکتور سقوط تقریبی 2 با تولید نیروی وارد شدۀ بیش از 10 کیـلو نیوتن صورت گرفت.

تست درونی طناب با سقوط  با شبیه سازی زیر صورت گرفت :

– استفاده از کارابین های استاندارد .

– نیرو آوردن به دو طرف زبانه به مانند کارابین فولادی.

– لبۀ بالایی کارابین به مانند کارابین فولادی کمی سائیده شده است.

– استفاده از صفحه رول که باعث تحریک لبۀ کارابین شده ، نگه دارندگی صعود کننده ودرنهایت به شبیه سازی کردن شرایط به وجود آمده.

به طور خلاصه نتیجه گیری از باقیمانده طناب آقای (Sobieski) این بود که کارابین در نیروی چند برابرشده ای که به طناب براثر سقوط وارد آمده است علت پارگی نبوده است. اساساً این نوع گسیختگی به هیچ وجه در طناب به صورت ثابت و لحظه ای نبوده است.      ( نیروی وارده به طناب آقای (Sobieski) اندکی بیشتراز نیروی اعمال شده درتست بوده است). با توجه به نتیجه گیری ها از تست، واضح بود که تمام طناب شک برانگیز نیست واحتمال دارد در یک طناب معمولی نیزبرش اتـفاق بیافتد که البته درصد وقوع آن بسیار پایین است.

کارکنان سالن ، نماینده شرکت PMI  ومن برای بررسی مسیرصعود ومحل تست سقوط به سالن رفتیم . کارمند سالن محل را دست نخورده گذاشته بود و ما مسیر صعود و مکان سقوط را به دقت بررسی کردیم .به دنبال اثری از طناب بریده شده در کنار مسیر صعود، صفحه رول نگهدارنده، اطراف کارابین و … گشتیـم ومتـوجه شدیم که گسیختگی به هیچ وجه بر اثراصابت به عوارض نبوده است.

آنالیـز به وسیله تجـزیه شیمیایی :

ما بخشی از طناب را برای آزمایش به کارخانه سازنده الیاف نایلونی فرستادیم . نتیجۀ به دست آمده اثرهایی از جوهر گوگرد (اسید سولفوریک ) به فرمول H₂So₄ در محل گسیختگی طناب بود. عکسهایی که به همراه نتیجۀ آزمایش فرستاده شده بود با عکس هایی از قسمت تمیز طناب که درتست سقوط UIAA صورت گرفته بود، مقایسه شده بود. به طوریکه ازعکس ها به نظر می رسید که طناب در تست بر اثر گرما به شدت ذوب شده بود درحالیکه پوسته طناب همچنان سالم بود.

تذکر: هیچ نوع برآمدگی در قسمت حادثه دیده که حاکی از انبساط و یا تغییر شکل طناب باشد وجود ندارد. اما به شدت الیاف نایلونی تحت تأثیرشرایط اسیدی قرار گرفته اند. اسید ضعیف شده بر روی الیاف نایلونی و همچنین بار وارد شده با مقدار کم که به راحتی هر کدام و به صورت مجزا بر روی الیاف همانند یک ژنراتور حرارتی  تأثیرخود را گذاشته اند که وجود هر کدام نشان دهنده ذوب شدن بافت طناب می باشند.

 

طناب ذوب شده

 

طناب شکسته شده

در پایان :

– مقدار مقاومت نهایی  طناب از لحاظ قابلیت کشسانی طناب مورد بررسی قرار گرفت.

– مشاهده نوع دیگری از رفتار طناب آقای (Sobieski) در طی سقوط شدید هنگام استفاده از کارابین و وجود لبۀ تیز و…

– ناتوانی و بی اطلاعی درانجام تمرین سقوط با طناب از دیواره مشهود است .

– اکتشافات به دست آمده آنالیز شیمیایی، آشکار کننده اثـرگازاسید سولفوریک بر روی قسمت آسیب دیده طناب است .

مشهود است که طناب به طور موضعی با اسید ضعیف شده آلوده شده است واین آلودگی نیز سرانجام در یک تست سقوط با ضریب سقوط پائین تأثیر خود را نشان داده است .

سؤال :

1 ) طناب چگونه با اسید سولفوریک آلوده شده است !؟

 ۲ ) منشع این آلودگی کجاست ؟

اسید سولفوریک عمل الکترولیت را در باطری ماشین انجام می دهد به علاوه میتوان آن را در دیگر فرآورده های تولید شده با اسید سولفوریک پیدا کرد. ازطرفی حتی گاز آن هم میتواند سبب انهدام مولکولهای طناب شود.

پس ازاعلام نتیجه به صاحب طناب، برای او نیز این سؤال مطرح بود که طناب چگونه با اسید آلوده شده است؟  – او می گفت که هرگز طناب را به باطری ماشین نزدیک نکرده وهمیشه آن را در کیسه طناب نگهداری می کرده است و محل نگهداری طناب را قبل از آن رویداد نشان داد. محل پارکینگی بدون سقف بود. آیا در آنجا می توانست باطری فرسوده ماشین وجود داشته باشد؟ – آیا این علت سبب گسیختگی طناب بوده است ؟ – آیا آن قسمت از طناب که درون کارابین حرکت می کرده است در آن لحظه دچار آلودگی بوده است ؟ – جواب این سؤال ها  شاید هیچ وقت داده نشود.

 توضیحات پایانی :

من هنوزهم با توجه به سالها تجربه سنگنوردی معتقد هستم که طناب نباید گسیخته می شد. مواظبت صحیح وانبارداری درست طناب بزرگترین کمک به سلامت طناب و خودتان است. همیشه طناب را در کیسه مخصوص آن تمیز نگهداری کنید.

هرگز طنابتان رو به کسی قرض ندهید واجازه ندهید که طناب به طور مستقیم با هر ماده شیمیایی که توانایی آسیب زدن به الیاف نایلونی را دارد ،آلوده شود. هوشیار باشید که طناب خود را درکجا قرارمی دهید وهرگز آن را در نزدیکی ماشین(مخصوصاً اجزا ماشین از جمله باطری فرسوده ) ،حتی در مسیرعبور و یا هر ماده شیمیایی قوی قرار ندهید.

مترجم : باید توجه داشت که طناب اصلی ترین ابزار حمایتی  سنگنورد محسوب میشود.

بد نیست بدانیم که با توجه به علت های بیان شده که موجب آسیب رسانی به طناب شده است، گازهای آلاینده دیگری مثل: گاز اسید سولفوریک ، گاز نیتریک ، گازهای گوگردی، متان،اکسید ازت، آمونیاک، منوکسید کربن  و…(بستگی به محل سکونت ) درهوا وجود دارند که موجب فعل و افعالاتی بر روی کریستال های پیوند دهنده مولکولی طناب می گردند وبه آرامی هستۀ طناب را بدون اینکه متوجه شویم از درون منهدم میکنند. برای مثال، یکی از دلایلی که گفته می شود اگر طنابی را که به مدت 10 سال یا بیشتر استفاده نکرده اید، باید آن را کاملاً کنار گذاشته و به هیچ وجه استفاده نکنید، همین علت است.

این واقعۀ وحشتناک اگر چه آسیب دیدگی کمی داشته است اما زنگ خطری است که هر لحظه برای طناب هایی که تاریخ مصرف آنها گذشته و در حفظ و نگهداری آنها دقتی صورت نگرفته است، قابل تکرار است و بدون تعارف پیامد های وخیمتری به دنبال خواهد داشت. امید است که رعایت اصول اولیه نه تنها در طناب بلکه در کلیه ابزارها وهمچنین دیگر قسمت های ورزش کوهنوردی موجب لذت بردن ما از این ورزش شود.

نویسنده :  Kolin Powick مسئول کیفیت و ایمنی Black Diamond (August 2006)

مترجم : آذران حمیدی